فاطمی

​?گام اول: تنبّه (بیداری) 

«وَ نَبِّهْنیِ فِیهِ عَنْ نَومَةِ الْغافِلِینَ»، «بار خدایا در این روز مرا از خواب غفلت بیدار گردان». [۱] 

نخستین گام در راه خودسازی، به خود آمدن و بیدار شدن از خواب غفلت است. علمای اخلاق به این حالت «یقظه» می‌گویند. یقظه یعنی بیدار شدن از خواب غفلت، آماده شدن برای پیشرفت و حرکت و بیرون آمدن از حالت سستی و فترت. در کریمه شریفه آمده است: «قل انما اعظکم بواحدة ان تقوموا للّه» (سبأ: ۴۶)، یعنی «من شما را به یک چیز انذار می‌دهم و آن این که برای خدا بپاخیزید». 

نخستین جرقه ی حیات معنوی در زندگی انسان با بیداری پدیدار می‌شود؛ بیداری آن است که از یک سو به نعمت‌های بی کران خداوند بنگری و خود را از شمارش آن و از آگاهی بر کرانه‌های آن ناامید احساس کنی. «وان تعدّوا نعمة اللّه لا تحصوها» (نحل: ۱۸)، و خود را از سپاس گزاری ناتوان ببینی؛ «از دست و زبان که بر آید کز عهده شکرش به درآید». [۲] از سوی دیگر به خطر گناهان خود واقف شوی و برای جبران آن آستین همت بالا زنی و گردن از بار گران آن برهانی. 

و از دیگر سو، از ضایع کردن نعمت‌ها بپرهیزی و آن چه را از نعمت‌ها در اختیار داری، غنیمت شماری و برای جبران از دست رفته‌ها و 

بهره برداری از آن چه باقی مانده، بپاخیزی. 

پیر هرات، خواجه عبداللّه انصاری می‌گوید: 

شناخت نعمت‌های بی کران خداوند با سه چیز حاصل می‌شود: 

۱. چراغ عقل را در پیش دیدگان برافروختن 

۲. نسیم نعمت‌های خدا را احساس کردن 

۳. از گرفتاری گرفتاران عبرت گرفتن. 

و گناهان را با سه چیز می‌توان چاره کرد: 

۱. به این که ذات حق را از همه چیز بزرگ تر دانی 

۲. نفس اماره را به خوبی بشناسی 

۳. بیم و اندرزهای خدا را به درستی تصدیق کنی. 

و درک نعمت‌ها جز با سه چیز حاصل نمی شود: 

۱. دانش آموزی 

۲. تجربه اندوزی 

۳. معاشرت و هم نشینی با نیکان. 

و ملاک این همه این است که در گام نخست مصمم باشی و خود را از عادت‌های ناپسند وارهانی. [۱] 

[ذکر این روز «اللّهمَّ نَبِّهْنیِ عَنْ نَومَةِ الْغافِلِین» است. ]

———-

[۱]: . دعای روز اول ماه رمضان: «اللّهمَّ اجْعَلْ صِیامیِ فِیهِ صِیامَ الْصّائِمینَ، وَ قِیامیِ فِیهِ قِیامَ الْقائِمِینَ، وَ نَبِّهْنیِ فِیهِ عَنْ نَومَةِ الْغافِلِینَ، وَهَبْ لِی جُرْمِی فِیهِ یا اِلهَ الْعالَمِینَ، وَاعْفُ عَنّیِ یا عافِیاً عَنِ الْمُجْرِمِینَ». 

[۲]: . سعدی شیرازی، گلستان. 

[۱]: ۱. خواجه عبداللّه انصاری، منازل السائرین، ص ۲۵.