فاطمی

?​گام دوّم: تقرّب (خداجویی) 

«وقَرّبنی الی مرضاتک»، [۱] «بار خدایا مرا به آن چه مورد خشنودی توست نزدیک گردان». 

پس از بیداری از خواب غفلت، ضروری ترین کار مشخص کردن هدف است؛ تا انسان بداند به کدامین سو می‌خواهد حرکت کند و به دنبال چه می‌گردد. 

باید ابتدا نیت کرد و برای تحوّل و خودسازی تصمیم گرفت؛ باید جایگاه را مشخص و زوایه ی دید را روشن کرد که هدف رسیدن به دنیاست یا آخرت؟ چرا که تعیین هدف در جهت گیری انسان و در نهایت در تک تک اعمال و رفتار وی مؤثر است. شمس الدین محمد لاهیجی گوید: 

نیت دارای سه درجه است: 

درجه ی نخست، نیّتی است که انسان را به سوی اطاعت خدا برانگیزد، از تردید خلاصی بخشد و به کنار گذاشتن موانع دعوت کند. 

درجه ی دوم نیّتی است که با موانع مبارزه کند، ریشه‌های مشکلات را بخشکاند و تحمل دشواری‌ها را در راه هدف ممکن کند. 

اما درجه ی عالی نیت، درجه ی تسلیم است که بنده خود را تسلیم حق کند، بر خاک افتد تا امر حق بر گرده اش فرود آید و خویش را در دریای فنا غوطه ور سازد. 

در معنای قُرب گفته اند: قُرب عبارتست از سِیر قطره به جانب دریا و 

وصول به مقصد حقیقی و اتصاف به صفات الهی. [۱] 

برخی نیز گفته اند: قُرب عبارتست از انقطاع از ماسوی اللّه (بریدن از آن چه غیر از خداست). قُرب بر دو قسم است: یکی قُرب نوافل، که زوال صفت بشریت است و ظهور صفات الوهیت بر بشر و دیگر قرب فرایض که فنای عبد است از تعلق به همه ی موجودات حتی نفس خود و نماند او را مگر وجود حق. [۲] 

در قرآن کریم درباره حضرت موسی (ع) آمده است: «وَ نادَیْناهُ مِنْ جانِبِ الطُّورِ الْأَیْمَنِ وَقَرَّبْناهُ نَجِیًّا» «ما او را از وادی طور فراخواندیم و به مقام قرب خود برای شنیدن کلام خویش برگزیدیم. » (مریم: ۵۲) و در اینجا بود که مقام ربوبی به حضرت موسی فرمود: «فَاخْلَعْ نَعْلَیْکَ إِنَّکَ بِالْوادِ الْمُقَدَّسِ طُویً»، «کفش هایت را، که رمز وابستگی به دنیاست بکن که تو به جایگاهی مقدس درآمده ای» (طه: ۱۲). 

قرب به خدا دارای مراتبی است همان گونه که مولانا می‌گوید: 

قرب نه بالا و پستی جستن است 

قرب حق از حبس هستی رستن است 

کارگاه قرب حق در نیستی است 

غرّة هستی، چه دانی نیست چیست؟ 

جان به تو نزدیک و تو دوری از او 

قرب حق را چون بدانی ای عمو 

دان که حق است اقرب از حبل الورید 

تو فکندی تیر فکرت را بعید [۳] 

[ذکر این روز «اللّهمَّ قَرّبنی فیه الی مرضاتک» است. ]

———-

[۱]: ۱. دعای روز دوم ماه رمضان: «اللّهمَّ قَرّبنی فیه الی مرضاتک، و جنْبنی فیه من سخطک و نقماتک، و وَفّقنی فیه لقرائة آیاتکْ، برحمتکَ یا ارحمَ الرّاحِمین». 

[۱]: ۱. لاهیجی، شمس الدین محمد، شرح گلشن راز، ص ۳۰. 

[۲]: . کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ص۱۶۴. 

[۳]: . مولانا، شمس الدین محمد، مثنوی معنوی، دفتر سوم، بیت ۱۲۰ به بعد.