فاطمی

?​گام ششم: تنزَّه (معصیت گریزی) 

«اللّهمَّ لا تَخْذُلنی فیهِ لِتَعَرُّضِ مَعْصِیَتِکَ»، [۱] 

«بار خدایا در این روز مرا با ارتکاب نافرمانیت خوار مگردان». 

پزشکان قدیم با دیدن زبان بیمار، بیماری‌های جسمی وی را تشخیص می‌دادند و علمای اخلاق و عرفان، با دقت در گفتار افراد، بیماری‌های روحی آنان را تشخیص می‌دهند. همان گونه که جسم به انواع بیماری‌ها مبتلا می‌شود، روح انسان نیز به انواع بیماری‌ها از قبیل حرص، حسد، طمع (آز)، خودبزرگ بینی (استکبار)، عُجبْ (خود شیفتگی)، یأس از رحمت خدا (خود کم بینی و احساس حقارت)، کسالت و تنبلی از انجام وظیفه و عبادت، بد زبانی (از قبیل دروغ، غیبت، تهمت، فحاشی و… ) مبتلا می‌شود. آلوده شدن به هر یک از این بیماری ها، باعث خفت و خواری انسان در دنیا و آخرت می‌شود. عیب یابی و کشف بیماری ها، خود کار دشواری است و برنامه ریزی برای درمان آن، کاری است دشوارتر. هرکس برای سلامت روح و روان خود باید برنامه ریزی کند و از پرتگاه‌هایی که انسان را به گرداب گناه می‌اندازد، دوری گزیند. 

«اللّهم لا تخذلنی… »؛ «خذلان» از دیدگاه عارفان، دوران بدبختی سالک است که گاهی به خاطر گناه یا ترک اولایی، از سیر و سلوک باز می‌ماند. زمینه‌های این گناهان به خود انسان بازمی گردد و به طور طبیعی محرومیت از رحمت خدا را به دنبال دارد. خدای متعال 

می فرماید: «اِنْ یَنْصُرْکُمُ اللّه فَلا غالِبَ لَکُمْ وَإِنْ یَخْذُلْکُمْ فَمَنْ ذَا الَّذی یَنْصُرُکُمْ مِنْ به عدهِ وَعَلَی اللّه فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ».، [۱] «اگر به یاری خدا بشتابید، کسی بر شما غالب نمی شود. و اگر خدا شما را به خواری واگذارد، چه کسی است که بتواند شما را یاری رساند و مؤمنان باید بر خدا توکل کنند». و در جای دیگر شیطان مایه ی خواری و گمراهی انسان معرفی شده است: «وکان الشیطان للانسان خذولاً»، [۲] «شیطان مایه ی خواری و بدبختی انسان است». 

بدترین حالت برای انسان این است که به خاطر آلوده شدن به گناه، خدای متعال او را به حال خود واگذارد. البته گاه این به خود واگذاردن‌ها زمینه ای برای توبه و تحول و تکامل انسان فراهم می‌آورد. و این خود یکی از ابزارهای آزمایش الهی و زمینه ای برای بازگشت و توبه و توجه به اوست - که فرمود: انین المذنبین احبّ الیّ من تسبیح المسبحین. 

خواجه عبداللّه گوید: 

چون موسی از خواست خود که «ارنی» بود دست کشید و به مقام توبه رسید، خدا او را به رسالت مبعوث گردانید و فرمود: 

من تو را از یک چیز منع کردم که دیدار بود 

و به شرف پیامبری بیاراستم که بر تو هموار بود 

پس این نعمت را شکر کن و قدر آن را بدان. [۳] 

[ذکر این روز «اللّهمّ لاتخذلنی لتعّرض معصیتک» است. ]

———-

[۱]: . دعای روز ششم ماه رمضان: «اللّهمَّ لا تَخْذُلْنی فیهِ لِتَعَرُّضِ مَعْصِیَتِکَ وَلاتَضْرِبْنی بِسِیاطِ نَقِمَتِکَ وَزَحْزِحْنی فیهِ مِنْ مُوجِباتِ سَخَطِکَ بِمَنِّکَ وَاَیادیکَ یا مُنْتَهی رَغْبَةِ الرّاغِبینَ». 

[۱]: ۱. قرآن، آل عمران: ۱۵۹. 

[۲]: ۲. قرآن، فرقان: ۲۹. 

[۳]: . کشف الاسرار، ۷/۱۵۲، تفسیر سوره شعراء.